Fan-Coil Nedir ?
Fan-coil cihazları; filtreden geçirilen havanın fan yardımı ile soğuk veya sıcak bir yüzeyin (serpantin) üzerinden geçirilerek şartlandırılması esasına dayanır. Fan-coil cihazları ile ortamdaki havanın sıcaklığı (yaz sezonu çalışmasında aynı zamanda nemi) kontrol edilir. Bu cihazlarla yazın soğutma, kışın da ısıtma yapılır. Ortamda hava hareketi sağlanır. Ortam havası filtrelenerek ve seçime göre dış hava ile karıştırılarak hava kalitesi iyileştirilir.
Mimari seçim ve uygulama çeşitliliğine cevap vermek üzere fan-coil çeşitleri; kasetli veya kasetsiz, döşeme veya gizli tavan tipi, basınçlı tip, yüksek duvar tipi veya kasetli dört yöne üflemeli tipte seçilebilirler.
Ayrıca seçilen fan-coil sisteme göre tek serpantinli (2 borulu sistem için) veya çift serpantinli (4 borulu sistem için) tipte olabilirler. İki borulu fancoil sisteminde ünitede tek serpantin vardır. Borularda ya sıcak ya da soğuk su bulunur. Buna göre ya ısıtma ya da soğutma işlemi yapılabilir. Dört borulu sistemde ise fan-coil cihazında iki ayrı serpantin vardır. Sistemde hem sıcak hem de soğuk su bulunmaktadır. Ünitenin o an ısıtma veya soğutma yapmasına göre vanalarla sıcak ya da soğuk suyun ilgili serpantinden dolaşmasına izin verilir.
Özellikle basınçlı tip fan-coil kanala bağlanabilecek ve yüksek dış statik basınç kayıplarını karşılayabilecek şekilde dizayn edilmişlerdir. Kasetli dört yöne/tek yöne üflemeli fan-coiller ise oldukça estetik görünüşlüdür ve modüler tipte asma tavan uygulamalarında da kullanılabilir. Drenaj pompası sayesinde yoğuşma suyu cebri olarak eğim gerekmeden uzaklaştırılabilir.
Fan-Coil Avantajları ve Dezavantajları
Fan-coil tesisatı özellikle son yıllarda gerek sistem yapısı olarak, gerekse sistemde kullanılan cihazların kalitesi olarak önemli bir gelişme göstermiştir. Özellikle otomasyonda yapılan ilerlemeler fan-coil tesisatının daha konforlu ve daha ekonomik çalışmasını sağlamış ve bilinen bazı sistem dezavantajlarının yok olmasını sağlamıştır.
Fan-coil motorlarında özel yataklar kullanılarak ses seviyelerinde ciddi bir iyileştirme sağlanmış, ayrıca cihazların performans değerleri ve ekonomik ömürleri artmıştır.
Karışım havalı fan-coil sistemi yerine iç havalı fancoil + taze hava sistemi daha sık uygulanmaya başlanmış ve bununla daha iyi filtrasyon ve taze hava miktarının artırılması sağlanmıştır.
Genellikle geçiş dönemlerinde zafiyet yaratan iki borulu fan-coil tesisatı yerine dört borulu fancoil sistemi daha sıkça kullanılmaya başlanmıştır.
2 ve/veya 3 yollu oransal vana kullanımı yaygınlaşmıştır. Bununla hem daha konforlu (özellikle sıcaklık kontrolü açısından) hem de daha ekonomik işletme şartları sağlanmıştır. Termostat ve kontrol cihazlarındaki gelişmeler fancoillerde gece-gündüz işletmesi, donma kontrolü, üfleme havası limitlemesi, otomatik fan devri ayarı gibi birçok fonksiyonun gerçekleşmesini sağlamıştır.
Havalandırmanın %100 taze havalı klima santralleriyle yapılması; verimleri %90’a varabilen ısı geri kazanım sistemleri kullanılması halinde özellikle kış işletmesinde ciddi tasarruflar sağlamıştır.
Fan-Coil Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler
Fan-coiller seçilirken öncelikle soğutma kapasitesini karşılayacak şekilde seçilmektedir. Bunun nedeni; sistem dizayn edilirken soğutma suyu sıcaklık farkı Δt=4-5 °C (7/12 °C veya 6/10 °C) alınarak hesap yapıldığı halde, ısıtma suyunda bu fark Δt=20 °C (80/60 °C veya 90/70 °C) olarak alınmaktadır. Dolayısıyla aynı serpantinden sıcak su geçirildiğinde soğutmaya göre daha fazla ısıl güç elde edilmektedir.
Fan-coil soğutma kapasitelerini belirlerken duyulur ısı ve toplam ısı kapasitelerinin sağlanıp sağlanmadığı ayrı ayrı kontrol edilmelidir.
Özellikle iki ayrı marka fan-coil karşılaştırılacaksa muhakkak aynı seçim kriterlerinde seçimin yapıldığından emin olunmalıdır. Örneğin 7/12 °C soğutma suyu şartları için aynı fancoilin 24 °C %50 bağıl nem mahal şartlarında toplam soğutma kapasitesi 2,5 kW iken; 27 °C %46 bağıl nem mahal şartları için toplam fan-coilin soğutma kapasitesi 3,3 kW olmaktadır.
Bir fan-coil seçiminde en önemli husus; fancoilin istenen ısıtma/soğutma kapasitelerini talep edilen ses kriterlerinde sağlamasıdır. Dolayısıyla aynı kapasiteyi karşılayacak açık ofis için seçilecek bir fan-coil ile otel odası için seçilecek fancoilin sağlaması gereken ses seviyesinden dolayı özellikleri farklı olacaktır.
Fan-coil bataryasındaki su giriş sıcaklığı tesisattaki boru, vana vb. elemanlardaki ısı kazancı ve/veya kayıplarından dolayı değişebilir. Isıtmada kazana, soğutmada ise su soğutma grubuna (chiller) en uzak mesafede bulunan fancoillere kadar olan borulardaki ısı kayıp/kazançlarını hesap etmek gerekir. Pratik bir çözüm olarak örneğin soğutmada su soğutma grubu çalışma sıcaklıkları 6/10 °C ise fancoilleri 7/11 °C soğutulmuş su sıcaklıklarına göre seçmek doğru olur.
Kasetli tip fancoillerde üfleme menfezinin hava atış yönünün ayarlanabilir olması yaz/kış çalışması ve istenmeyen hava akımlarının izole edilmesinde büyük avantaj sağlamaktadır.
Fan-coillerin en önemli elemanlarından biri de filtredir. Özellikle kasetli tip fancoillerde filtrenin, kaseti demonte etmeden kolaylıkla sökülebilmesi ve temizlenebilmesi gerekir.
Fan-coilli sistemlerde sık sık karşılaşılan problemlerden biri de yoğuşma tavaları ile ilgilidir. Seçilen fancoilde yoğuşma tavasının fan-coil bağlantı armatürlerini (örneğin kesme vanası, 2 veya 3 yollu vana gibi) tamamen içine alacak büyüklükte ve izoleli olması gerekir.
Fan-coil bataryaları bakır borulu-alüminyum kanatlı olarak imal edilirler. Fan-coil kullanılacak ortamda agresif/korozif şartların bulunması halinde (örneğin asidik ortamlar, kimyasal banyolar, laboratuarlar gibi) batarya malzemesini kontrol etmek gerekir.
Fan-coil seçimi için gereken bilgiler şunlardır;
Duyulur soğutma kapasitesi …………………………………………… (Watt veya kcal/h)
Toplam soğutma kapasitesi ……………….…………………………… (Watt veya kcal/h)
Isıtma kapasitesi ……………………….….…………………………….. (Watt veya kcal/h)
Soğutucu akışkan giriş / çıkış sıcaklığı …………………..………….. (°C)
Isıtıcı akışkan giriş / çıkış sıcaklığı ………………..……..………..….. (°C)
Soğutma sezonunda mahal şartları (sıcaklık / bağıl nem) …….…. (°C / %BN)
Isıtma sezonunda mahal şartları (sıcaklık / bağıl nem) ……………. (°C / %BN)
Ortamda talep edilen ses basınç değeri (Lp) ………………………. dB(A)
Kanala bağlanacak ise cihaz dışı statik basınç kaybı ……………… (Pa veya mmSS)
Otomatik kontrol tipi
Eğer cihaz karışım havalı ise ayrıca;
Taze hava miktarı …………………………………………………. (m3/h)
Dış hava sıcaklığı ve bağıl nemi ……………………………….. (°C / %BN)
Fan-Coil Bileşenleri
Fan-coil cihazının ana yapısı; fan, serpantin, ana ve harici drenaj tavaları, filtre ve gövdeden oluşur. Ana drenaj tavası serpantinde yoğuşan suyu tahliye etmek için kullanılır.